Sjajne slike

[vc_row row_type=”row” use_row_as_full_screen_section=”no” type=”full_width” angled_section=”no” text_align=”left” background_image_as_pattern=”without_pattern” css_animation=””][vc_column][vc_column_text]Piše Ana Bogdanović

Godina u kojoj se prvi put u javnosti izlažu Sjajne slike Žolta Kovača obeležava se i kao stogodišnjica nastanka veoma važnih, čak i presudnih umetničkih poduhvata u istoriji moderne umetnosti tokom koga institucija moderne umetnosti prodire i biva prihvatana u prostoru javnog i popularnog diskursa zapadno-evropske i američke kulture.[1] Apstraktna slika, krajnje ishodište samodovoljne moderne slike, 1913. godine dobija, takođe, značajne elaboracije u radu Pita Mondrijana, Kazimira Maljeviča, Robera Delaneja i Ferdinanda Ležea[2]. Prema ovoj hronologiji, moderna slika je več čitav vek prihvaćena i negovana kao jedno od najznačajnijih ostvarenja evropskog kulturnog napretka, a njeno stogodišnje nasleđe daje joj prestižni istorijski legitimitet. Iako više puta proglašavana mrtvom, pretpostavljana nepotrebnom, zastarelom ili nemoćnom, slika i dalje opstaje zahvaljujući svojoj beskrajno otvorenoj prirodi da u sebe primi i asimiluje sve transformacije, subverzije i kritike koje se tokom vremena upisuju u njene formalne i značenjske okvire.

Dileme o suštini slike, prirodi slikarstva i njegovoj poziciji u savremenom trenutku predstavljaju polazne tačke umetničkih promišljanja Žolta Kovača. Od ranih eksperimenata sa Dobrom i lošom slikom (2000), kada u situaciju apsurda postavlja stabilnost sistema vrednovanja formalnog uspeha umetničkog rada, kao i subverzivno-duhovitog stejtmenta o neophodnosti demistifikacije institucije umetnosti i figure umetnika u Slikarstvo razvija natprirodne sposobnosti i Estetski doživljaj razvija natprirodne sposobnosti (oba 2000), Kovač otvara intrigantna pitanja o statusu slikarstva na introspektivnom nivou, unutar sopstvene umetničke pozicije, ali i o moći slike u širem polju interakcije sa društvom ili posmatračem.[3] Istraživanja potencijala slike da premosti jaz između umetnosti i života nastavlja se kroz Nevidljive slike (2003), seriju slika Prazno vreme (2007-08) i Slike suvišnih informacija (2010), neprekidno iskazujući potrebu da se slikarstvo oslobodi ograničenja koje mu nameću pedigre ekskluzivne istorijske pozicije, imperativ kompleksne teorijsko-estetske elaboracije, te autoreferencijalnost i samozadovoljnost slikarskog medija i njenog autora. Na istrajnom putu pozitivne banalizacije slike nastaju i Glupe slike (2008-09) koje u Kovačev slikarski repertoar vraćaju apstrakciju kao polje za manevre podrivanja i poigravanja opterećujućeg nasleđa modernističkog slikarstva.

Sjajne slike, isto kao i Dobra i loša i Glupa slika, biraju apstrakciju za svoj formalni jezik. Budući da je sa namerom odabrana, apstrakcija ovde ne predstavlja krajnji cilj slikarskog istraživanja niti iskaz njegovo duhovnog ili estetskog izraza. Ona je svedena na sredstvo kojim se sprovodi niz daljih intervencija na nivou značenja, položaja i recepcije slikarskog medija. Prva intervencija se događa u samom nazivu serije slika – one nisu sjajne zbog pretpostavljenog kvaliteta ili umetničke vrednosti, već zato što su nastale nanošenjem metalik farbe za automobile na aluminijum, tehnikom koja površini slike daje efekat visokog sjaja. Unošenjem tekstualnih poruka u apstraktnu kompoziciju koja, po pravilu, teži da prevaziđe nametnute jezičke kodove razumevanja i određivanja značenja, odvija se sledeća intervencija u polju samostalnosti (apstraktne) slike. Njena recepcija sada je prosečnom posmatraču mnogo jednostavnija jer mu se obraća porukama kao što su: Hvala, Molim, U redu, Hoću, Da!, Volim, Zajedno, Slušam, Red ugrožava, Nasledno nepoznavanje komunikacije, Sloboda veća od dozvoljene, Dobroćudno zlo, Deklarativna država, Država neće rešiti naše probleme, Ostrva zainteresovanih, Nezainteresovani za istinu – što ujedno predstavlja i treću intervenciju na nivou recepcije slike kojom Kovač istovremeno kontroliše i unosi konfuziju u odnos između slike, posmatrača i značenja koji se između slike i posmatrača stvara.

Imajući u vidu tradicionalno istaknut i popularni status slikarstva u lokalnoj sredini (u odnosu na druge umetničke discipline i prakse), a u dugogodišnjoj nameri da postupcima demistifikacije i pozitivne banalizacije savremenoj slici stvori život u sferi svakodnevnice, Žolt Kovač u najdirektnije angažovanom poduhvatu do sada sliku “prlja” tekstom ne bi li joj dao moć da “glasnije” odzvanja u prostoru posmatrača. Poruke koje slike prenose – reči koje sjajno emituju sa njihovih površina, pojmovi su koje umetnik prepoznaje kao označitelje krize kolektivnog mentaliteta i problema funkcionisanja državnog sistema (na slikama velikih dimenzija) ili izrazi koje nedostaju, odnosno nestaju u svakodnevnoj komunikaciji (slike malih dimenzija).[4] Utopijski verujući da slika poseduje moć da utiče na promenu svesti, shvatanja i misli u sredini kojoj je izložena, Kovač Sjajnim slikama, kao i u prethodnim slikarskim ostvarenjima, stalnim podrivanjem autoriteta ovog medija ne želi da uništi njegov značaj, već teži da prilagodi njegov transformacijski potencijal savremenim okolnostima. Iako isprva deluju didaktički, Sjajne slike funkcionišu kao otvorena polja komunikacije koja ne nameću svoju dogmu, već započinju dijalog umetnosti prema životu – misiji u kojoj Žolt Kovač već godinama aktivno posreduje.

________________

[1] 1913. godine nastaje prvi readymade Marsela Dišana, skulptura Jedinstveni oblici kontinuiteta u prostoru Umberta Boćonija, Gitara Pabla PIkasa, skica za futurističku opera Pobeda nad suncem Kazimira Maljeviča u kojoj je nagovešten njegov Crni kvadrat, apstraktne slike Franca Marka, Ferdinanda Ležea, Pita Mondrijana, Robera Delaneja, prve metafizičke slike Đorđa de Kirika, ilustrovana knjiga Zvuci Vasilija Kandinskog. U Njujorku je organizovana Internacionalna izložba moderne umetnosti, poznatija kao Armory Show.

[2] Više u: Hal Foster, Rosalind Krauss, Yve-Alein Bois, Benjamin H. D. Buhcloch i David Joselit, Art since 1900. Modernism, Antimodernism, Postmodernism, (2^nd edition), Thames & Hundson, London 2010, 118-124.

[3] Uporedi: Siniša Mitrović i Boris Mladenović, “Umetnost ponekad predstavlja pravo osveženje…”, Umetnost je ponekad pravo osveženje, Dom omladine Beograda, Beograd 2001.

[4] Iz intervjua sa umetnikom, 2.5.2013.

***

Sjajne slike su deo doktorskog umetničkog projekta.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]